Om aandacht te geven aan het feit dat de SGMm (Plan Y) Sprinters vanaf 12 december 2021 niet meer worden ingezet, heeft treinstel 2995 sinds 5 december 2021 een bestickering gekregen met de tekst ‘Na 46 jaar ben ik uitgesprint’. Persoonlijk heb ik niet veel met dit type treinstel. Wanneer de SGMm treinstellen op maximum snelheid rijden is zowel binnen als buiten het geluid van een opgevoerde stofzuiger te horen en daarnaast is de maximum snelheid slechts 120km/u. Dit is langzamer dan de maximum snelheid van het andere Sprinter materieel waardoor, bij een gewijzigde inzet, de SGMm treinstellen regelmatig met vertraging reden.
Korte geschiedenis van het SGMm (Plan Y) treinstel
In 1969 werd door NS het toekomstplan ‘Spoor naar ’75’ geïntroduceerd. In dit ambitieuze plan werd voorgesteld om een aantal (nieuwe) lijnen en voorstadhaltes op te nemen in het spoornetwerk. Zo werd gedacht aan het bedienen van de Zoetermeer Stadslijn, het rijden over de metrolijn naar Amsterdam-ZO evenals de Oostlijn in Rotterdam. Maar ook het heropenen van de spoorlijn naar Veenendaal en Rhenen waren in het toekomstplan benoemd.
Voor het bedienen van deze lijnen was NS van mening dat het bestaande Mat’64 materieel niet geschikt was vanwege de hoge haltedichtheid. Eerder was in 1966 door NS al een ontwerp gemaakt voor buurtspoormaterieel dat ook zou moeten kunnen rijden op de metrolijnen in Amsterdam. Het dak bij dit ontwerp was lager ten opzichte van bijvoorbeeld het Mat’64 materieel en daarnaast was het treinstel geschikt voor zowel 1500v bovenleidingspanning evenals 750v op de derde rail van de metro.
Het definitief ontwerp van het SGM (StadsGewestelijk Materieel) is gebaseerd op het eerdere ontwerp uit 1966. Het SGM materieel wordt gekenmerkt door het snel kunnen optrekken, vandaar dat het materieel de bijnaam Sprinter krijgt. Naast de benaming SGM wordt ook de aanduiding Plan Y gebruikt.
De SGM treinstellen werden gebouwd door Talbot in Aken. Totaal werden er 4 series gebouwd. De eerste en tweede serie bestond uit 15 treinstellen waarvan de eerste op 7 maart 1975 werd afgeleverd. De derde serie bestond uit 45 treinstellen die geleverd zijn tussen 1978 en 1983. De laatste serie van wederom 15 treinstellen zijn in 1983 geleverd.
De eerste serie (treinstel 2001-2015) zijn tweedelig uitgevoerd en zouden dienst gaan doen op de Zoetermeerlijn. Daarnaast was destijds de gedachte dat dit materieel ook ingezet kon worden op de lijn Utrecht-Nieuwegein. De SGM stellen zijn uiteindelijk nooit ingezet op deze lijn. De eerste serie treinstellen werden overigens zonder toiletten, eerste klas en doorloop tussen de wagens uitgevoerd.
De vervolgseries (treinstel 2021-2080) waren wel uitgevoerd met toilet en doorloop. In 1983 werden treinstellen 2036-2080 verlengd met een tussenrijtuig waardoor ook ruimte ontstond voor een eerste klas compartiment. Vanwege het tussenbak kregen deze treinstellen ook een aangepast treinstelnummer. De 0 uit het treinstelnummer werd daarbij vervangen door een 8 zodat de verlengde treinstellen onder de nummers 2836-2880 door het leven gingen. Treinstel 2881-2895 waren af-fabriek al als driedelig treinstel geleverd.
Tussen 2003 en 2006 werd bij de driedelige SGM treinstellen een midlife revisie uitgevoerd bij Bombardier in Denemarken. Bij deze revisie is het interieur volledig vernieuwd. Daarnaast werden de tussenwanden vervangen door glazen wanden waardoor de zichtbaarheid door de trein verbeterd werd. Ook het exterieur werd zichtbaar aangepakt bij de revisie. Het tussenbak had voor de revisie slechts twee sets deuren per zijde. Bij de revisie heeft het tussenbak een extra set deuren gekregen zodat het tussenrijtuig evenveel deuren had als de kopbakken. Daarnaast werd de SGM in de nieuwe vla-flip kleurstelling gespoten.
De gemoderniseerde stellen werden na de modernisering aangeduid als SGMm. Daarnaast werden de treinstelnummers van de gemoderniseerde stellen verhoogd met 100 zodat deze nu de serie 2936-2995 vormen. Nadat de driedelige treinstellen waren gereviseerd werden tussen 2007 en 2009 de tweedelige treinstellen gereviseerd. Ook deze treinstellen kregen een nieuwe treinstelnummer na de revisie waarbij het oorspronkelijke treinstelnummer met 110 werd verhoogd.
Afscheid nemen van de SGMm
In 2018 en 2019 worden de eerste SGMm treinstellen buitendienst gesteld. Op dinsdag 13 juli 2021 komt in de ochtend een melding binnen dat Strukton met ‘Nicole’ (1824) en de 706 vanuit Amsterdam onderweg is naar Arnhem om aldaar de drie laatste SGMm treinstellen (2942-2957-2144) op te pikken. De betreffende treinstellen staan al sinds eind januari 2021 terzijde op het emplacement in Arnhem en worden gesloopt. Net als de overige buiten dienst gestelde treinstellen worden ook de 2942, 2957 en 2144 hiervoor naar Amsterdam Houtrakpolder gebracht. Aan het begin van de middag vertrekt de trein vanuit Arnhem en komt om 13.22 uur langs Vechten gereden. De tractie wordt geleverd door ‘Nicole’ (1824) en achter de eerder genoemde treinstellen is de 706 mee in opzending.
